Cây xạ đen (Celastrus hindsii Benth.et Hook) thuộc họ Celastraceae, còn gọi là cây dây gối, quả nâu, dân tộc Mường gọi là cây ung thư, Xạ đen cuống, Xạ cái.
Bụi cây leo, thân gỗ, mọc thành búi, phát triển ở vùng đồi gò phía Bắc, nhánh non tròn, không lông. Lá không rụng theo mùa, cánh hoa trắng. Ra hoa tháng 3-5, ra quả tháng 8-12. Quả nang hình trứng. Gặp trong rừng ở nhiệt độ cao 1.000 mét. Cây Xạ đen được phân bố ở nhiều nước như Trung Quốc, Việt Nam, Myanmar, Thái Lan,…Ở nước ta, cây Xạ đen mọc ở Nam Định, Ninh Bình, Hà Nam, Quảng Ninh, Hòa Bình, Vường quốc gia Cúc Phương, Vườn quốc gia Ba Vì, Thừa Thiên – Huế, Gia Lai,…
Xạ đen vị đắng, chát, tính hàn, dùng dưới dạng trà uống, nâng cao sức khỏe. Trong dân gian Việt Nam, Xạ đen dùng chống viêm, thông kinh, lợi tiểu, tăng sức đề kháng.
Xạ đen chứa các hoạt chất rutin, kaemferol 3 – rutinosid, acid rosmarinic, acid lith-ospermic…, những thành phần này chống oxy hóa mạnh.
Mới phát hiện ra thành phần maytenfolone – A có tác dụng độc hại tế bào, chống được u gan, ung thư biểu mô mũi – hầu, celasdin – B chống sự nhân đôi HIV.
Tài liệu tham khảo chính:
